Μανώλης Φατσέας: Πόλεμος και Κατοχή στα Κύθηρα

Έκθεση συνοδευτική της ομώνυμης διάλεξης.

Σπάνια φωτογραφική μαρτυρία του πολέμου και της κατοχής στα Κύθηρα αποτελεί το έργο του Κυθηρίου Μανώλη Φατσέα (1923-2015), γιου του φωτογράφου Παναγιώτη Φατσέα, ο οποίος διατηρούσε φωτογραφείο στο χωριό Λειβάδι, στο νότιο μέρος του νησιού. Μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του το 1938 σε ηλικία πενήντα ετών, ο μόλις δεκαπενταετής Μανώλης ανέλαβε το φωτογραφείο. Η δραστηριότητα αυτή αποτελούσε την κυριότερη συμβολή στο εισόδημα της τετραμελούς οικογένειας, η οποία φυσικά απειλήθηκε με την άφιξη στο νησί των κατοχικών δυνάμεων.

Η φωτογράφιση από μέρους των κατεχόμενων λαών της Ευρώπης ήταν σίγουρα παντού και πάντοτε επισφαλής, δεν διέπετο όμως συνήθως από ρητή νομοθεσία, ενώ η ανοχή των κατοχικών δυνάμεων άλλαζε σύμφωνα με τις συνθήκες, τον τόπο, τον χρόνο και φυσικά τα καπρίτσια των εκάστοτε διοικητών και υπευθύνων. Στα Κύθηρα, η επαγγελματική ιδιότητα του νεαρού Φατσέα, πιθανώς και η ηλικία του, συνέβαλαν στο να ασκηθεί κάποια ελαστικότητα απέναντί του από μέρους των δυνάμεων κατοχής. Αυτό όμως που έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο στην αποδοχή της φωτογραφικής του δραστηριότητας του φαίνεται να ήταν η επιθυμία των ίδιων των δυνάμεων κατοχής για φωτογραφική απαθανάτιση. Το αρχείο του συμπεριλαμβάνει τριάντα περίπου «επίσημα» πορτραίτα Γερμανών και Ιταλών οπλιτών και υπαξιωματικών, ποζαρισμένων και τραβηγμένων στο φωτογραφείο. Ένας μικρός αριθμός λήψεων απαθανατίζει τους άνδρες των δυνάμεων κατοχής σε στιγμής ανάπαυλας, όπως Χριστουγεννιάτικο γεύμα ή ερασιτεχνική θεατρική παράσταση. Παράλληλα, ο Φατσέας συνέχισε να φωτογραφίζει την καθημερινή ζωή των συμπατριωτών του στο κατεχόμενο νησί.

Οι φωτογραφίες αυτές σώζονται με τη μορφή γυάλινων αρνητικών πλακών διαστάσεων 16.5x12 ή 12 x9 εκ. μάρκας Agfa. Τα αρνητικά έχουν σαρωθεί από την Πολιτιστική Εταιρεία Κυθήρων. Σύντομα ολόκληρο το αρχείο του Μανώλη Φατσέα θα παραδοθεί στο νεοσύστατο Κυθηραϊκό Φωτογραφικό Αρχείο, μέρος των Γενικών Αρχείων του Κράτους (ΓΑΚ) στη Χώρα Κυθήρων.

Γιάννης Σταθάτος

Η έκθεση πραγματοποιείται με τη στήριξη του Goethe Zentrum Chania και του Goethe-Institut Athen